بمباران‌های هوایی

با شروع جنگ، بخش عظیمی از مردم استان ایلام آواره شده و به کوه‌ها، روستاها و دیگر شهرهای استان پناه بردند. مردان و جوانان، اعضای خانواده‌ی خود را به نقاط امن منتقل نموده و خود در جبهه‌های جنگ به مبارزه با دشمن و دفاع از کشور می‌پرداختند، غافل از این که دشمن بعثی فقط به جبهه‌ی جنگ اکتفا نمی‌کند، که دامنه‌ی جنگ را با بمباران هوایی و حمله‌ی موشکی به دیگر نقاط، حتی روستاها و شهرهایی که بسیار دورتر از صحنه‌ی جنگ هستند می‌کشاند، مخصوصاً هنگامی که فشار نیروهای خودی طی عملیات‌های بزرگ و منظم زیاد و خطوط دفاعی دشمن شکسته می‌شد. از آن‌جا که عمده‌ترین و قدرتمندترین یگان‌های نظامی عراق در طرح احتیاط بودند، یا در حین عملیات و پس از آن و یا روزهای بعد، عراق با بمباران سنگین و حتی حملات موشکی بیش‌ترین پاتک‌ها را انجام می­داد[1]. در این حال برای این که به لحاظ روحی – روانی جبهه‌ها را دچار رکود و سستی نماید، شهرها و روستاهای استان ایلام را مورد حمله‌ی هوایی قرار می‌داد.

چه بسیار زنان و کودکانی که به تصور خود در مناطق امن زندگی می کردند و از صحنه‌ی جنگ به دور بودند، اما دشمن متجاوز با حملات موشکی و بمباران‌های هوایی حریم و فضای امنی برای آنان باقی نمی‌گذاشت.

از 31 شهریور 1359 تا 19 مرداد 1367 جمعاً 4769 حمله‌ی هوایی به شهرها و حریم هوایی ایران صورت گرفت[2]، که 17774 نفر شهید و 59099 نفر مجروح را به دنبال داشت[3]. در حدود 294 – اگر چه رقم 700 حمله‌ی هوایی نیز بیان شده‌ است[4]– مورد تجاوز و حمله­ی هوایی به نقاط مختلف استان ایلام صورت گرفته که معادل 16/6 % کل بمباران‌ها و حملات هوایی رژیم عراق به ایران بوده است[5]. این حملات منجر به شهادت 993 نفر و مجروح شدن 2463 نفر گردیده است؛ یعنی هر حمله‌ی هوایی به صورت میانگین 37/3 نفر شهید و 37/8 نفر مجروح داشته است. شهر ایلام و حومه‌ی آن چه به جهت تعداد حملات، چه آمار شهدای بمباران و چه تعداد مجروحین، بیش‌ترین خسارات و تلفات انسانی را متحمل شده است، به گونه‌ای که 60 % حملات هوایی، 48/69 % تعداد شهدا و 74/66 % مجروحین مربوط به شهر ایلام و حومه‌ی آن می‌باشد.

در بسیاری از این حملات و بمباران‌های هوایی ساختمان‌های مسکونی، مغازه‌ها، بیمارستان‌ها، واحدهای آموزشی و حتی خیابان‌ها و فضاهای ورزشی مورد هدف قرار می‌گرفت که منجر به تلفات انسانی و خسارات گسترده‌ای می‌شد.

شاید یکی از دلایل بالا بودن تعداد حملات هوایی رژیم عراق به استان ایلام نداشتن پوشش پدافندی مناسب و عدم استقرار سامانه‌های ضد هوایی بوده است، به طوری که هر گاه هواپیماهای عراقی اراده می‌کردند و یا موفق به بمباران اهداف خود در دیگر مناطق نمی‌شدند شهرها و نقاط مختلف استان ایلام را به سهولت آماج بمباران خود قرار می‌دادند. معروف بودکه هرگاه هواپیماهای عراقی نتوانند منطقه‌ای را بمباران نمایند، برگشته و بمب‌های خود را بر روی مناطق و مردمان بی‌گناه استان ایلام می‌ریزند[6].

هنوز خاطره‌ی بمباران زمین فوتبال چوار- که تعدادی از مهاجرین جنگ در آن‌جا مشغول بازی بودند- و این‌که چگونه شادی آن جمعیت به عزایی ماندگار تبدیل شد از یادها نرفته است. هنوز مهاجرین دهلران و مردم آبدانان از یاد نبرده‌اند که چگونه در این حملات، زنان و کودکانشان و دیگر مردم پناه آورده به این شهر مظلومانه در خاک و خون غلتیدند.

تجاوز به حریم هوایی استان ایلام قبل از شروع جنگ تحمیلی و در تاریخ 20/1/59 با ورود چند فروند هواپیمای عراقی به حریم هوایی شهر دهلران و تکرار آن در دیگر نقاط استان، آغاز شد و در دوران جنگ تحمیلی با شدت تداوم یافت[7].

با این حجم حملات هوایی، دیگر هیچ نقطه‌ای از استان ایلام امنیت نداشت. آوار‌گانی که پس از پناه به مناطق دیگر، باز هم مورد هجوم و بمباران هواپیماهای عراقی (به عنوان نمونه در چوار، ماربره، آبدانان و … ) قرار می‌گرفتند، هیچ جایی را برای سکونت ایمن نمی‌یافتند. در همین اردوگاه‌های به ظاهر امن بود که حملات هوایی دشمن، بسیاری از خانواده‌ها را در غم عزیزانشان سوگوار نمود.

[1] – مصاحبه با محمدتقی قاسمی.

[2]– کاظمی، موسی، « تحلیل آماری جنگ شهرها »، تأملی در جنگ ایران و عراق چند مسئله‌ی راهبردی (مجموعه مقالات)، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، 1380، چاپ اول، ص 156.

[3]– همان منبع، ص 166.

[4]– مصاحبه با حمید الماسی‌زاده.

[5]– کاظمی، موسی، پیشین، صص 160-159.

[6] – مصاحبه با محسن کریمی.

[7] – همان منبع.